[ Pobierz całość w formacie PDF ]
roślinami tego samego rodzaju. A cóż mam powie-
dzieć o przejawiającym się u zwierząt tak bardzo
rozumnym popędzie do trwałego zachowania swego
gatunku? Przede wszystkim jedne z nich są samcami,
a drugie samicami, co natura sprawiła właśnie dla
utrwalenia gatunków. Następnie istnieją też pewne
części ciała bardzo dobrze przystosowane tak do
płodzenia, jak i do przyjęcia nasienia, przy czym
i w samcu, i w samicy tkwi zadziwiający pociąg
do cielesnego łączenia się. Gdy zaś nasienie trafi
do macicy, ściąga do siebie cały prawie pokarm,
w którego otoczeniu tworzy się płód zwierzęcia.
Kiedy płód wyjdzie z łona matki, u tych zwierząt,
które pożywiają się mlekiem, cały prawie przyjmo-
wany przez matkę pokarm zaczyna przemieniać się
w mleko, a nowo narodzone zwierzątka bez żadnego
nauczyciela, kierując się jedynie wrodzonym popę-
dem, szukają piersi matki i zasycają się ich zawar-
145
tością. Abyśmy zrozumieli, że nie ma w tym zupeł-
nie nic przypadkowego i że wszystko to jest dziełem
troskliwej i mądrej natury, wskażę, iż zwierzęta,
które wydają liczniejsze potomstwo, jak świnie
i suki, mają więcej wymion i sutek, a te, które
rodzą mało potomstwa, mają też niewiele wymion
i sutek. Czy mam mówić o tej wielkiej miłości,
jaką okazują zwierzęta w wychowaniu i strzeżeniu
swych młodych aż do czasu, póki nie będą one
mogły bronić się same? Aczkolwiek ryby opuszczają,
jak się opowiada, swe jaja zaraz po ich wydzieleniu,
to jednak dzieje się tak dlatego, że jaja te bez trud-
ności utrzymują się w wodzie, a narybek łatwo się
z nich wylęga. %7łółwie i krokodyle składają podobno
jaja na ziemi, po czym zagrzebują je i odchodzą,
tak iż ich młode rodzą się i wychowują same.
Ale kury i inne ptaki szukają dla złożenia jaj spo-
kojnego miejsca oraz przygotowują sobie posłania
i gniazda, wyściełając je możliwie najmiękcej, aby
jaja jak najlepiej się przechowały; a gdy wyklują się
pisklęta, troszczą się o nie tak dalece, iż nawet otu-
lają je skrzydłami, by nie zaszkodziło im zimno i by
w czasie upału nie były wystawione na żar słoneczny.
Kiedy zaś pisklęta mogą już posługiwać się skrzy-
dłami, matki towarzyszą wprawdzie ich lotom, lecz
od tej chwili wolne już są od innych trosk o swe
potomstwo. Do zachowania i dobrego stanu niektó-
rych zwierząt i roślin przyczynia się też przezor-
ność i pieczołowitość ludzka. Jest bowiem wiele ta-
kich roślin i zwierząt, które bez opieki ludzkiej nie
mogą utrzymać się w dobrym stanie.
146
W różnych krajach istnieją także różne dogod-
ności umożliwiające życie ludzkie i zapewniające
obfitość potrzebnych do tego środków. Egipt więc
jest nawadniany przez Nil, który zalewa i zatapia
ten kraj na całe lato, a potem ustępuje, pozosta-
wiając gotowe do zasiewów, rozmiękczone i użyz-
nione pola. Mezopotamia zawdzięcza swoją urodzaj-
ność Eufratowi, który dostarcza jej co roku jak gdyby
nowych pól. Największy zaś ze wszystkich rzek Indus
nie tylko użyznia i rozmiękcza pola swą wodą, ale
też obsiewa je, gdyż jak mówią przynosi ze
sobą mnóstwo podobnych do zboża nasion. Mógłbym
przytoczyć jeszcze różne godne uwagi rzeczy istnie-
jące w innych okolicach; mógłbym opowiedzieć
o wielu żyznych krainach, z których każda daje inne
płody. Jakże wielka to dobroć natury, że rodzi tak
wiele tak rozmaitych i tak przyjemnych nadających
się do jedzenia płodów i to w różnych porach roku,
iżby nowość i obfitość zawsze nas radowały! A jakże
odpowiednie i jak zbawienne nie tylko dla rodzaju
ludzkiego, lecz i dla bydląt oraz dla wszystkich
krzewiących się na ziemi roślin są udzielane przez
naturę wiatry znane pod nazwą etesiae, co oznacza
doroczne letnie wiatry północne! Powiewy ich ła-
godzą nadmierne upały, a także pozwalają na od-
bywanie szybkich i bezpiecznych podróży morskich.
Mówię tutaj wiele, lecz mimo to wiele rzeczy muszę
pominąć. Nie jestem bowiem w stanie wyszczególnić
wszystkich korzyści wynikających dla nas z istnienia
rzek, ustawicznych przypływów i odpływów morza,
strojnych, okrytych lasem gór, bardzo daleko od
147
brzegów morskich położonych kopalń soli, krain
obfitujących w środki lecznicze, a wreszcie innych
niezbędnych do wyżywienia się i utrzymania się
przy życiu rzeczy. Także kolejne zmiany dnia i nocy
sprzyjają zachowaniu istot żywych, ustalając inną
porę do pracy, a inną do wypoczywania.
Tak więc różnymi drogami dochodzimy do wnio- [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl aikidobyd.xlx.pl
roślinami tego samego rodzaju. A cóż mam powie-
dzieć o przejawiającym się u zwierząt tak bardzo
rozumnym popędzie do trwałego zachowania swego
gatunku? Przede wszystkim jedne z nich są samcami,
a drugie samicami, co natura sprawiła właśnie dla
utrwalenia gatunków. Następnie istnieją też pewne
części ciała bardzo dobrze przystosowane tak do
płodzenia, jak i do przyjęcia nasienia, przy czym
i w samcu, i w samicy tkwi zadziwiający pociąg
do cielesnego łączenia się. Gdy zaś nasienie trafi
do macicy, ściąga do siebie cały prawie pokarm,
w którego otoczeniu tworzy się płód zwierzęcia.
Kiedy płód wyjdzie z łona matki, u tych zwierząt,
które pożywiają się mlekiem, cały prawie przyjmo-
wany przez matkę pokarm zaczyna przemieniać się
w mleko, a nowo narodzone zwierzątka bez żadnego
nauczyciela, kierując się jedynie wrodzonym popę-
dem, szukają piersi matki i zasycają się ich zawar-
145
tością. Abyśmy zrozumieli, że nie ma w tym zupeł-
nie nic przypadkowego i że wszystko to jest dziełem
troskliwej i mądrej natury, wskażę, iż zwierzęta,
które wydają liczniejsze potomstwo, jak świnie
i suki, mają więcej wymion i sutek, a te, które
rodzą mało potomstwa, mają też niewiele wymion
i sutek. Czy mam mówić o tej wielkiej miłości,
jaką okazują zwierzęta w wychowaniu i strzeżeniu
swych młodych aż do czasu, póki nie będą one
mogły bronić się same? Aczkolwiek ryby opuszczają,
jak się opowiada, swe jaja zaraz po ich wydzieleniu,
to jednak dzieje się tak dlatego, że jaja te bez trud-
ności utrzymują się w wodzie, a narybek łatwo się
z nich wylęga. %7łółwie i krokodyle składają podobno
jaja na ziemi, po czym zagrzebują je i odchodzą,
tak iż ich młode rodzą się i wychowują same.
Ale kury i inne ptaki szukają dla złożenia jaj spo-
kojnego miejsca oraz przygotowują sobie posłania
i gniazda, wyściełając je możliwie najmiękcej, aby
jaja jak najlepiej się przechowały; a gdy wyklują się
pisklęta, troszczą się o nie tak dalece, iż nawet otu-
lają je skrzydłami, by nie zaszkodziło im zimno i by
w czasie upału nie były wystawione na żar słoneczny.
Kiedy zaś pisklęta mogą już posługiwać się skrzy-
dłami, matki towarzyszą wprawdzie ich lotom, lecz
od tej chwili wolne już są od innych trosk o swe
potomstwo. Do zachowania i dobrego stanu niektó-
rych zwierząt i roślin przyczynia się też przezor-
ność i pieczołowitość ludzka. Jest bowiem wiele ta-
kich roślin i zwierząt, które bez opieki ludzkiej nie
mogą utrzymać się w dobrym stanie.
146
W różnych krajach istnieją także różne dogod-
ności umożliwiające życie ludzkie i zapewniające
obfitość potrzebnych do tego środków. Egipt więc
jest nawadniany przez Nil, który zalewa i zatapia
ten kraj na całe lato, a potem ustępuje, pozosta-
wiając gotowe do zasiewów, rozmiękczone i użyz-
nione pola. Mezopotamia zawdzięcza swoją urodzaj-
ność Eufratowi, który dostarcza jej co roku jak gdyby
nowych pól. Największy zaś ze wszystkich rzek Indus
nie tylko użyznia i rozmiękcza pola swą wodą, ale
też obsiewa je, gdyż jak mówią przynosi ze
sobą mnóstwo podobnych do zboża nasion. Mógłbym
przytoczyć jeszcze różne godne uwagi rzeczy istnie-
jące w innych okolicach; mógłbym opowiedzieć
o wielu żyznych krainach, z których każda daje inne
płody. Jakże wielka to dobroć natury, że rodzi tak
wiele tak rozmaitych i tak przyjemnych nadających
się do jedzenia płodów i to w różnych porach roku,
iżby nowość i obfitość zawsze nas radowały! A jakże
odpowiednie i jak zbawienne nie tylko dla rodzaju
ludzkiego, lecz i dla bydląt oraz dla wszystkich
krzewiących się na ziemi roślin są udzielane przez
naturę wiatry znane pod nazwą etesiae, co oznacza
doroczne letnie wiatry północne! Powiewy ich ła-
godzą nadmierne upały, a także pozwalają na od-
bywanie szybkich i bezpiecznych podróży morskich.
Mówię tutaj wiele, lecz mimo to wiele rzeczy muszę
pominąć. Nie jestem bowiem w stanie wyszczególnić
wszystkich korzyści wynikających dla nas z istnienia
rzek, ustawicznych przypływów i odpływów morza,
strojnych, okrytych lasem gór, bardzo daleko od
147
brzegów morskich położonych kopalń soli, krain
obfitujących w środki lecznicze, a wreszcie innych
niezbędnych do wyżywienia się i utrzymania się
przy życiu rzeczy. Także kolejne zmiany dnia i nocy
sprzyjają zachowaniu istot żywych, ustalając inną
porę do pracy, a inną do wypoczywania.
Tak więc różnymi drogami dochodzimy do wnio- [ Pobierz całość w formacie PDF ]